چاهک آسانسور چیست ؟
چاهک آسانسور (یا “پیت” آسانسور) فضایی در پایین‌ترین قسمت چاه آسانسور است که در زیر کف پایین‌ترین طبقه قرار دارد. این فضا برای جمع‌آوری آب، نصب سیستم‌های هیدرولیکی، و جا دادن قسمتی از مکانیزم آسانسور مانند ضربه‌گیرها (بافرها) و تجهیزات اضطراری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به بیانی دیگر، چاهک آسانسور به پایین‌ترین قسمت چاه گفته می شود که در پی ساختمان جهت ایجاد فضای مناسب برای فعالیت تکنسین و نصب برخی تجهیزات و قطعات آسانسور مثل ضربه گیر، بافر و غیره، ساخته می‌شود. جنس و پوشش دیواره چاهک نیز مشابه با دیواره چاه انتخاب می‌گردد.
تفاوت چاه و چاهک آسانسور
به طور کلی در چاه آسانسور، تجهیزاتی همچون یل حرکتی، وزنه تعادل و کابین آسانسور حرکت میکنند. به همین خاطر تجهیزاتی مانند سیم کشی، شیرهای آب و گاز نباید نصب شوند. در صورتی که چاهک آسانسور به بخش پایین چاه آسانسور در طبقه زیرین آسانسور گفته می‌شوند.در چاه آسانسور، انواع ضربه گیر کابین، وزنه‌های تعادل آسانسور، پایه‌های ریل راهنما کابین و چراغ روشنایی و … وجود دارد.
به طور کلی چاه آسانسور کانالی هوایی است که در آن کابین آسانسور به سمت بالا یا پایین به حرکت در میآید؛ اما چاهک آسانسور خود بخشی از چاه آسانسور است که در پایین‌ترین بخش چاه یعنی پی ساختمان قرار می‌گیرد. چاه و چاهک آسانسور در ابعاد نیز با هم تفاوت دارند که در جدول زیر این تفاوت‌ها قابل مشاهده است
چاهک آسانسور | |
ابعاد | دلیل |
عرض چاهک حداقل باید ۱۶۰ سانتی متر باشد | برای ساختمان‌هایی که قصد جابه‌جایی اثاثیه را دارند |
فضای درب نیز باید در نظر گرفته شود | برخی از درب‌ها نیاز به فضای بیشتری برای باز و بسته شدند دارند |
حداقل ارتفاع باید ۱۶۰ سانتی متر باشد | طبق استاندارد آسانسور |
طراحی چاهک آسانسور
طراحی چاهک آسانسور نیازمند پارامترهای مختلف است . در ابتدا باید نیروهای استاتیکی و دینامیکی که به چاه و چاهک وارد می‌شود باید مشخص و اندازه گیری شود. سپس ابعاد چاه و کابین آسانسور تعیین شود و به واسطه آن‌ها استاندارد چاهک آسانسور مشخص شود. پس به طور کلی باید با توجه به جدول ابعاد چاله آسانسور، ابعاد کابین، تکانه‌های حاصل از استارت و ترمز کابین و نیروی وارد شده به کف چاهک، ابعاد چاهک مشخص گردد.
معمولا توصیه می‌شود ابعاد چاهک آسانسور ۱۰ سانتیمتر بیشتر از ابعاد چاله آسانسور باشد. به عنوان مثال در صورتی که ابعاد چاه ۲۰۰×۲۰۰ سانتیمتر است، ابعاد چاهک (عمق چاهک آسانسور و عرض آن) باید ۲۱۰×۲۱۰ سانتیمتر در نظر گرفته شود. ارتفاع چاهک آسانسور حداقل باید ۱.۵ باشد.
ضوابط طراحی چاهک آسانسور
طراحی چاهک آسانسور باید با توجه به استانداردهای ایمنی و نیازهای فنی خاص آسانسور انجام شود. مراحل اصلی طراحی چاهک آسانسور عبارت‌اند از:
ابعاد چاهک
عمق چاهک بر اساس نوع آسانسور، سرعت آن، و تعداد طبقات تعیین می‌شود. برای آسانسورهای معمولی، عمق چاهک معمولاً بین ۱.۲ تا ۱.۶ متر است، اما این مقدار می‌تواند بسته به نیازهای خاص پروژه تغییر کند.
عرض و طول چاهک باید به اندازه‌ای باشد که کابین آسانسور و تجهیزات جانبی (مانند بافرها و سیستم‌های هیدرولیکی) به‌خوبی در آن جای بگیرند.
مکانیزم‌های ایمنی
در کف چاهک باید بافرهای ضربه‌گیر نصب شوند تا در صورت سقوط کابین، ضربه را جذب کنند.
دریچه‌های خروج اضطراری در چاهک ممکن است برای مواقع خاص طراحی شوند تا در صورت گیر افتادن افراد در کابین، امکان خروج وجود داشته باشد.
زهکشی و تهویه
چاهک باید دارای سیستم زهکشی باشد تا آب یا رطوبت به داخل آن نفوذ نکند.
تهویه چاهک نیز باید به‌گونه‌ای باشد که از تجمع گازهای مضر و رطوبت جلوگیری شود.
نورپردازی
نور کافی باید در چاهک نصب شود تا در زمان تعمیرات و بازرسی، تکنسین‌ها بتوانند به‌راحتی در آن کار کنند.
دسترسی و ایمنی تکنسین‌ها
باید دسترسی آسان و ایمن برای تکنسین‌ها فراهم شود تا بتوانند به چاهک وارد و خارج شوند. این شامل نردبان‌ها، درب‌های دسترسی و مسیرهای خروج اضطراری است.
ساختار مقاوم
دیواره‌ها و کف چاهک باید از مصالح مقاوم مانند بتن مسلح ساخته شوند تا توانایی تحمل بارها و نیروهای ناشی از حرکت آسانسور و توقف‌های ناگهانی را داشته باشند.طراحی چاهک باید مطابق با استانداردها و مقررات ایمنی ملی و بین‌المللی انجام شود.
مراحل اجرای چاهک آسانسور
برای نصب چاهک آسانسور باید شرایط و قوانین خاصی را رعایت کنید. بر همین اساس ارتفاع و یا همان عمق چاهک باید دارای ارتفاع حداقل ۱۶۰ سانتی متر باشد. از این ارتفاع برای نصب بافرها و سکوی پایینی، ستون‌های چاهک، ستونک زیر ریل راهنما و وجود یک جان پناه برای نصابان و تعمیرکاران استفاده کرد. در مرحله بعدی باید فضایی ۱۰ سانتی متری و همچنین ۳۰ سانتی متری برای آرماتور بندی و بتن ریزی چاهک آسانسور در نظر گرفت.
مراحل کلی اجرای چاهک آسانسور به شرح زیر است:
بررسی نقشه‌ها و آماده‌سازی زمین
ابتدا نقشه‌های معماری و سازه‌ای چاهک آسانسور باید به دقت مطالعه شود تا ابعاد، عمق، و جزئیات اجرایی مشخص شود.
بعد از آن نوبت به زمین می‌رسد. زمین در محل اجرای چاهک باید کاملاً مسطح و آماده‌سازی شود. در این مرحله ممکن است نیاز به حفاری یا خاک‌برداری باشد تا به عمق مورد نظر برسیم.
حفاری و خاک‌برداری
حفاری به این دلیل نیاز است تا عمق مورد نیاز برای چاهک انجام شود. این عمق بسته به نوع آسانسور و تعداد طبقات ممکن است متفاوت باشد. مسطح سازی کف چاهک نیز بعد از حفاری، کف چاهک باید صورت گیرد تا بستر مناسب برای اجرای بتن‌ریزی فراهم شود.
اجرای بتن مگر
یک لایه نازک از بتن مگر (معمولاً با ضخامت ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر) در کف چاهک ریخته می‌شود. این لایه برای ایجاد سطحی صاف و هموار برای اجرای فونداسیون اصلی چاهک و همچنین جلوگیری از نفوذ رطوبت به بتن اصلی استفاده می‌شود.
آرماتوربندی کف و دیواره‌ها
شبکه‌های آرماتوربندی بر اساس نقشه‌های سازه‌ای در کف چاهک قرار می‌گیرند. این شبکه‌ها برای تقویت بتن و جلوگیری از ترک‌خوردگی و شکستگی در برابر نیروهای وارد شده استفاده می‌شوند. علاوه بر این، اگر دیواره‌های چاهک نیز نیاز به بتن‌ریزی دارند، باید قالب‌بندی و آرماتوربندی دیوارها نیز انجام شود.
قالب‌بندی و بتن‌ریزی
ابتدا باید قالب بندی کف انجام شود. بدین صورت که قالب‌های موقت یا ثابت در اطراف آرماتورها نصب می‌شود تا شکل نهایی کف چاهک ایجاد شود.
بعد از نصب قالب، بتن‌ریزی کف چاهک با استفاده از بتن مناسب انجام می‌شود. این بتن باید به‌خوبی ویبره شود تا هوا و حباب‌های داخل آن خارج شود و سطحی صاف و یکدست ایجاد شود.
در نهایت، در صورتی که دیوارهای چاهک نیز بتن‌ریزی می‌شوند، باید پس از آرماتوربندی، قالب‌بندی و بتن‌ریزی دیواره‌ها نیز انجام شود.
عایق‌بندی و زهکشی
پس از بتن‌ریزی و خشک شدن بتن، سطح داخلی چاهک باید عایق‌بندی شود تا از نفوذ آب و رطوبت جلوگیری شود. این عایق‌بندی می‌تواند شامل لایه‌های ضد آب مانند ایزوگام یا قیرگونی باشد.
در کنار عایق بندی، سیستم زهکشی برای جمع‌آوری و خارج کردن آب احتمالی از چاهک نصب می‌شود. این سیستم می‌تواند شامل پمپ‌های آب یا کانال‌های خروجی باشد.
نصب تجهیزات
بافرهای ضربه‌گیر در کف چاهک نصب می‌شوند تا در صورت سقوط کابین آسانسور، ضربه‌ها را جذب کنند. علاوه بر بافر، نردبان دستسری نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در داخل چاهک معمولاً یک نردبان نصب می‌شود تا تکنسین‌ها بتوانند به چاهک دسترسی داشته باشند.
بازرسی نهایی و تحویل
پس از اتمام مراحل اجرای چاهک، یک بازرسی نهایی انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که تمامی مراحل مطابق با نقشه‌ها و استانداردها انجام شده است. پس از تایید نهایی، چاهک به عنوان بخشی از پروژه به ناظر و متخصص آسانسور تحویل داده می‌شود تا مراحل بعدی نصب آسانسور انجام گیرد.
ضوابط چاهک آسانسور
چاهک باید ویژگی هایی داشته باشد تا از بروز مشکلات در آینده جلوگیری شود. به همین منظور نکات و ضوابطی که باید در طراحی و ساخت چاهک آسانسور رعایت کرد به شرح زیر هستند:
- حداقل روشنایی مورد نیاز برای ارتفاع یک متری بالای سقف کابین و کف چاهک لوکس باشد.
- در صورتی که جان پناه به خوبی ساخته شده باشد غیر هم کف بودن چاهک مانعی ندارد.
- دیواره چاهک باید توان تحمل ۳۰۰ نیوتن نیرو را در هر ۵ سانتیمتر مربع داشته باشد.
- دستگاه اطلاع رسانی باید نصب شود تا در صورت گیر افتادن تکنسین امکان نجات وجود داشته باشد.
- باید ارتفاع پریز و چراغ داخل چاهک از کف آن، ۴۰ سانتیمتر باشد.
- وجود پلیت بین ریل‌های راهنمای کابین و ریل آسانسور راهنمای وزنه الزامی است.
- سیستم ارت ( Earth ) باید در کف چاهک نصب شود.
- جنس دیواره چاهک آسانسور باید از پلاستر ماسه و سیمان باشد.
- تمامی حفره‌ها و روزنه‌های چاهک آسانسور باید پوشیده شوند.
- استفاده و بکارگیری مواد اشتعال زا درون چاهک ممنوع می‌باشد.
- اگر عمق چاهک آسانسور، ۲.۵ متر باشد، می‌توان درب ورودی برای این قسمت در نظر گرفت.
- چاهک آسانسور باید کاملا ضد آب باشد.
اهمیت تمیز نگه داشتن چاه آسانسور
فضای چاهک آسانسور بسته می‌باشد؛ چرا که پایین‌ترین بخش ساختمان است و انواع و اقسام زباله‌ها در آن ریخته می‌شود. از این رو اگر این بخش تمیز نشود باعث لیجاد گودالی از زباله‌ها در ساختمان می‌شد. اگر کف گودال آسانسور به درستی تمیز نشود باعث ایجاد بویی نا مطبوع درون آسانسور می‌شود. از طرفی باعث به خطر افتادن تجهیزات درون گودال آسانسور نیز می‌شود. تمیز کردن چاه آسانسور باید توسط افراد حرفه‌ای انجام شود؛ چرا که پیش از شروع به تمیز کاری باید آسانسور قطع و یا خاموش شود. دلایل اصلی اهمیت تمیز نگه داشتن چاه آسانسور :
- جلوگیری از خرابی تجهیزات و بهبود عمر مفید قطعات
- افزایش ایمنی و جلوگیری از حوادث ناشی از لغزش
- عملکرد بهینه سیستم‌های ایمنی
حفظ کارایی سنسورها و سوئیچ‌های ایمنی و سیستم تهویه - جلوگیری از خوردگی و زنگ‌زدگی و محافظت از قطعات فلزی
مواردی که باید در زمان تمیز کردن چاله آسانسور مورد بررسی قرار بگیرند عبارت است از:
- آسانسورهای کششی دارای فنرهایی هستند که در زیر وزنه‌های تعادل قرار می‌گیرند؛ از این رو بایستی فنرهای بافر آسانسور مورد بررسی قرار بگیرند.
- لوله کشی‌های آسانسورهای هیدرولیکی باید چک شود.
- چک کردن نردبان قرار گرفته شده درون چاه.
- سیم کشی داخل چاه آسانسور
سخن پایانی
همانطور که در مطالب قبلی به آن اشاره نمودیم، نصب آسانسور باید طی مراحل اصولی و به ترتیب صورت گیرد که نصب چاهک یکی از مراحل مهم و ابتدایی است. حرکت کابین آسانسور در چاه آسانسور به سمت بالا و پایین دائما در حال طی شدن بوده و وزن بار آسانسور به این بخش وارد می‌شود. به همین دلیل است که رعایت اصول ایمنی و استانداردهای مشخص، اهمیت زیادی دارند.
ما در این مقاله از کابین آسانسور پیشرو مدرن سعی بر این داشتیم شما را با چاهک یا چاه آسانسور آشنا کنیم و نکات ایمنی را بیان کنیم تا در زمان نصب آسانسور مشکلی پیش نیاید.